RES 1.0: van hout naar turf, van turf naar gas, nu naar zon en wind

Donderdag 17 juni stond de regional energie strategie 1.0 (RES 1.0) op de agenda in de gemeenteraad. Hoe gaan we de komende tijd overstappen naar duurzame vormen van energie? Wat voor impact gaat dit hebben op Diemen en haar inwoners? Lees hieronder de bijdrage van Sofie Kuilman (ook te zien op YouTube) en als bijlage de breed gedragen en aangenomen motie over de zogenaamde “zonneladder”.

2021 06 17 Motie 2.2 PvdA VVD GL OD CDA Zonneladder

‘De geschiedenis herhaalt zich niet, maar ze rijmt wel’, dit citaat – dat toegekend wordt aan de Amerikaanse schrijver Mark Twain – is bij uitstek van toepassing op energietransities.

Je staat er misschien niet altijd bij stil, maar energietransities zijn van alle tijden. En die transities hebben altijd impact op de maatschappij, de omgeving en op onze manier van leven. Oude vertrouwde gewoontes en gebruiken worden vervangen voor nieuwe technieken en innovatie. Dat is wennen en vraagt om flexibiliteit.

Even een reis door de tijd. In de 16^e eeuw maakte Nederland, of om correct te zijn – het gebied dat nu Nederland is – een energietransitie door: van hout als brandstof werd er overgestapt op turf, dat gewonnen werd in wat nu de provincies Groningen, Friesland en Drenthe zijn. De turftransitie was noodzakelijk. De bevolking groeide zo hard, dat het handhaven van hout als enige brandstof geen doen meer was: er zouden geen bossen meer overblijven.

In de 19^e eeuw werd turf verdrongen door steenkool als meest gebruikte brandstof. Steenkool was voordelig te delven en goedkoper te produceren. En niet onbelangrijk: steenkool was de brandstof voor de industrialisatie. Stoommachines draaiden op deze brandstof en treinen reden erop. Niet het hoge noorden, maar het verre zuiden was hofleverancier van deze brandstof: de mijnen in Limburg.

Met de tijd kreeg ook steenkool een concurrent. Eind jaren vijftig van de vorige eeuw werd een grote gasbel ontdekt in Slochteren. Er vond weer een energietransitie plaats, ditmaal van kolen naar gas. De mijnen in Limburg werden stuk voor stuk gesloten. Steenkool bleef nog wel van belang voor de industrie, maar kon in het buitenland veel goedkoper gekocht worden.

De meeste huishoudens schakelden in de jaren zestig over: van steenkool op gas. Binnen vijf jaar tijd had 80% van de Nederlandse huishoudens een gasaansluiting. Die overstap bracht een groot voordeel met zich mee: niet meer sjouwen met die zware kolen, waar bovendien veel opslagruimte voor nodig was, en geen roet meer in huis. Warmte en elektriciteit opwekken, daar werd het gas voor gebruikt.

Nu staan we wederom aan de vooravond van een noodzakelijke energietransitie. We zijn te afhankelijk van fossiele brandstoffen en dat is niet meer houdbaar. Brandstoffen die niet hernieuwbaar zijn en waar bij opwek en gebruik bovendien een hoop CO₂ vrijkomt. Met de internationale klimaatafspraken van Parijs, waar in 2015 een klimaatconferentie was, is vastgelegd dat de CO₂-uitstoot sterk verminderd moet worden, om de opwarming van de aarde te beperken tot 2,0 graden Celsius en nog liever anderhalf. Op die manier laten we een leefbare planeet achter voor de volgende generaties. Een energietransitie van fossiele- naar hernieuwbare brandstoffen is daarbij noodzakelijk.

Die internationale klimaatafspraken vonden in Nederland hun uitwerking in het Klimaatakkoord, dat het kabinet in 2019 publiceerde. Eén van de afspraken hieruit is dat de 30 RES-regio’s in Nederland kijken hoe het beste duurzame elektriciteit kan worden opgewekt op land: via zonnepanelen en windmolens. Dit wordt per regio opgeschreven in een lijvig document. Het resultaat, de Regionale Energiestrategie Noord-Hollands Zuid 1.0 bespreken we vanavond.

Bij de totstandkoming van dit document is niet over één nacht ijs gegaan. Op 26 september 2019 bespraken wij als gemeenteraad de startnotitie voor de RES. Deze werd unaniem door de raad aangenomen. De urgentie voor de energietransitie werd diep gevoeld. Driekwart jaar later, op 2 juli 2020, werd de concept-RES besproken. Ook hier klonken grote woorden, waaruit bleek dat alle partijen de noodzakelijkheid van de energietransitie onderstreepten. Ook nu werd unaniem ingestemd met de gevraagde beslissing.

En vandaag hebben we het over de RES 1.0. Ook nu gaan we niet over één nacht ijs. In de tussentijd is het niet stil geweest over dit onderwerp. Zowel de voor- als tegenstanders van de verschillende manieren om duurzame energie op te wekken, roerden zich. En dat is begrijpelijk.

De energietransitie heeft een directe ruimtelijke invloed op onze leefomgeving. Een zonneweide of een windturbine verandert het landschap. Het is daarom ook niet meer dan logisch dat inwoners zich uitspreken over dit belangrijke onderwerp. Ook de gemeente zit niet stil. Zoekgebied de Diemer Vijfhoek is om legitieme redenen afgevallen. En om meer inzicht te krijgen in de geluid- en schaduweffecten van windmolens, laat het college van B&W een onderzoek doen.

Over de zoekgebieden, de gebieden die mogelijk geschikt zijn voor de opwerk van duurzame energie door zon en wind, is veel te doen geweest. Degelijk onderzoek en participatie van inwoners moeten uiteindelijk uitwijzen of deze gebieden daadwerkelijk geschikt zijn. Daarbij heeft de wethouder meermaals benadrukt dat ‘nee’ aan het einde van de rit ook een uitkomst kan zijn.

Eigenlijk worden wij vanavond dus simpelweg gevraagd om – als ik het raadsvoorstel en de RES bondig samenvat – in te stemmen met verder onderzoek: zijn de zoekgebieden daadwerkelijk geschikt voor de opwek van duurzame energie door zon of wind. En dat is een beslissing waar wij volmondig ja tegen kunnen zeggen. Als Partij van de Arbeid onderschrijven wij de noodzaak van de energietransitie en ik zal uitleggen waarom. En waarom wij dus ook positief staan tegenover de RES 1.0.

Als fractie toetsen we raadsvoorstellen aan onze sociaal-democratische waarden. Solidariteit en bestaanszekerheid zijn twee waarden die voor de sociaal-democratie van enorm belang zijn. Vertaal je dit naar de energietransitie, dan betekent het dat we solidair moeten zijn met de huidige generaties, voor wie een prettige leefomgeving moet blijven bestaan, daarom is verder onderzoek naar welke zoekgebieden al dan niet geschikt zijn noodzakelijk.

Maar het betekent ook solidariteit met en bestaanszekerheid voor de kómende generaties. Want één ding is duidelijk: gaan we op deze voet verder, dan putten we de aarde uit en is er geen leefbare planeet meer, misschien al niet meer voor mijn generatie, als ik wat ouder ben, maar zeker niet voor de volgende generaties. Voor de generaties van uw kinderen en kleinkinderen.

De beslissingen die wij nú nemen, hebben de meeste impact op die generaties. Het is van belang dat wij  als raadsleden nu keuzes maken voor de lange termijn, zonder de korte termijn uit het oog te verliezen. Daarom is het nadere onderzoek naar de mogelijkheden om duurzame energie op te wekken in Diemen noodzakelijk. Gooi je nu de deur dicht naar dit onderzoek, dan komt de bestaanszekerheid van de komende generaties in het geding en is er van solidariteit geen sprake.

Tegelijkertijd wordt er nu nog niets in beton gegoten. Aan de hand van de zoekgebieden in de RES 1.0 wordt verder onderzoek gedaan. Een verdere concretisering en eventuele herijking – ook als er sprake is van nieuwe inzichten, technieken en innovatie – vindt zijn beslag in de RES 2.0, die in 2023 behandeld wordt. Elke twee jaar vindt die herijking plaats.

Kortom, er is sprake van een zorgvuldig proces, waarbij niet over één nacht ijs wordt gegaan, waarbij gedacht wordt aan de korte en lange termijn en waarbij we solidair zijn met en willen zorgen voor bestaanszekerheid voor de komende generaties.